İznik Gölü Havzasında uygarlığın ilk izlerine M.Ö. 4.000'lerde rastlanırken, bölgede yürütülen arkeolojik çalışmalar sonucu ise Neolitik Döneme tarihlenen dört büyük höyük -Çakırca Höyük, Çiçekli Höyük, Yöğücek Höyük ve Karadin/Karatekin Höyük- saptanmıştır. Bölgede yürütülen yüzey çalışmalarında gölün kuzey-güney ve doğu çevrelerinde Anadolu için M.Ö. 3.000-2.000 yıllarına rastlayan yazılı tarihe geçiş evresine ve Kalkolitik Çağa (Bakır Çağı) ait buluntular tespit edilmiştir (2).

​

​

Tarih çağlarında bölgenin bilinen ilk yerleşimcileri Bithynlerdir. M.Ö. XII. yüzyıldan sonra, Thrak kökenli bir kavim olan ve Balkanlarda yaşayan Bithynler, yaşadıkları bölgeyi terk ederek başka bir Thrak kökenli halk olan Bebryklerin yaşadığı Bebrykia Yarımadası'na hakim olmuş, bu dönemden itibaren bölge Bithynia olarak adlandırılmıştır.

​

​

M.Ö. 546 yılından sonra, Doğu'nun ve Akdeniz Dünyası'nın en güçlü devleti Pers Krallığı'nın Lydia Krallığı'nı ele geçirmesi ve akabinde Bithynia Bölgesi'ni hakimiyeti altına alması ile İznik Gölü ve çevresi de Perslerin kontrolü altına girecek, M.Ö. 334 yılına kadar Pers hakimiyetinde kalan bölge, bu tarihte, Büyük İskender'in Pers Krallığı'na karşı Granikos'ta kazandığı zafer sonrası kısa bir süreliğine Makedon Krallığı'nın egemenliğine girecektir.  

​

​

İznik'te ilk imar faaliyetleri ise, Büyük İskender'in ölümünü takiben, M.Ö. 316 yılında, kumandanlarından Antigonos'un Askania kıyısında Antigonia kentini kurması ile olacaktır. Ancak on beş yıl sonra, M.Ö. 301 yılında, yine İskender'in bir diğer generali ve çocukluk arkadaşı olan Lysimakhos'un Antigonos'u Kyroupedion'da yenmesi ile birlikte kentin hakimiyeti Lysimakhos'a geçerken, kent, Lysimakhos'un eşi Nike’den esinlenilerek "Nikaia" olarak adlandırılacaktır. Lysimakhos'un M.Ö. 293'teki ölümünden sonra Zipoites adında yerel bir beyin önderliğinde Bithynia'da "Bithynia Krallığı" adında bir krallık kurulmuş ve Nikaia da bu krallığın toprakları içinde kalmıştır (2).